چکیده

زمینه: موفقیت تحصیلی دانشجویان از جمله اهداف اساسی برنامه های آموزشی است. دانشجویان به واسطه موفقیت در تحصیل به موقعیتی دست می یابند که از حداکثر نیروی درونی (فردی) و بیرونی (محیطی) خود برای دستیابی به اهداف آموزش عالی استفاده نموده و شرایط لازم برای زندگی اجتماعی موفق را کسب می نمایند. این پژوهش با هدف تعیین عوامل فردی و محیطی مؤثر بر پیشرفت تحصیلی دانشجویان پزشکی دانشگاه علوم پزشکی اردبیل انجام گرفت.

روش کار: این مطالعه از نوع مورد شاهدی می باشد. جامعه آماری این پژوهش، کلیه دانشجویان پزشکی دانشگاه علوم پزشکی اردبیل مشتمل بر 200 نفر بودند. از طریق مطالعه پرونده‌های آموزشی دانشجویان، نمرات دو ترم سال تحصیلی 89-88 بدست آمد و برحسب معدل کلاسی، نمونه آماری دانشجویان موفق (با معدل بالای 16) و ناموفق (با معدل کمتر از 14) مشخص شد و با روش نمونه‌گیری تصادفی ساده 32 نفر برای هر گروه انتخاب شدند. پرسشنامه مشخصات فردی، آزمون هوش ریون بزرگسالان، پرسشنامه عزت نفس کوپر اسمیت و تست افسردگی بک در اختیار نمونه ها قرار گرفت. پس از جمع‌آوری داده‌ها، اطلاعات وارد نرم‌افزار آماری SPSS v.19 شده و با روش های آمار توصیفی و تحلیلی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.

یافته ها: یافته ها نشان داد که از 64 فرد مورد پژوهش، 34 نفر پسر بودند که از این تعداد 16 نفر (47.1%) در گروه موفق و 18 نفر (52.9%) در گروه ناموفق قرار داشتند و از بین 30 دختر مورد مطالعه 16 نفر (53.3%) در گروه موفق و 14 نفر (46.7%) در گروه ناموفق بودند. نتایج نشان داد ارتباط معنی‌داری بین جنس و تأهل با پیشرفت یا عدم پیشرفت تحصیلی وجود ندارد، ولی بین متغیرهای محل سکونت، معدل دیپلم، اشتغال، بومی بودن، سطح اقتصادی- اجتماعی، عزت نفس، افسردگی و بهره‌ی هوشی با پیشرفت یا عدم پیشرفت تحصیلی ارتباط معنی‌داری وجود داشت. به طوری‌که اکثر دانشجویان دارای پیشرفت تحصیلی بالاتر، ساکن غیرخوابگاه، غیرشاغل و بومی بوده و از معدل دیپلم، سطح اقتصادی اجتماعی، عزت نفس و بهره هوشی بالاتر و از افسردگی کمتری برخوردار بودند (p<0.05).

نتیجه گیری: محل سکونت، معدل دیپلم، اشتغال، بومی بودن، سطح اقتصادی- اجتماعی، عزت نفس، افسردگی و بهره‌ی هوشی از جمله عوامل موثر بر پیشرفت تحصیلی می باشند. باید شرایطی در دانشگاه ایجاد کرد تا دانشجویان را از نظر شرایط فردی و محیطی مؤثر بر پیشرفت تحصیلی شناسایی نموده و اقدامات لازم را برای پیشرفت تحصیلی آنها به عمل آورد.